zz99a1a1

5ος και 6ος αι., ή αλλιώς, δεύτερη και καλύτερη φάση της βυζαντινής εικονοποιίας,

οπότε τα πράγματα γίνονται λίγο πιο ενδιαφέροντα

Οικουμενικές Σύνοδοι
325 Α' Οικουμενική Σύνοδος Νίκαιας
καταδικάζεται ο Αρειανισμός,που λέει ότι ο Χριστός είναι κτίσμα του Θεού και όχι υπόσταση
381 Β' Οικουμενική Σύνοδος Κων/πολη
αντιμετωπίζεται η αμφισβήτηση της θεότητας του Αγ. πνεύματος
431 Γ' Οικουμενική Σύνοδος Έφεσος
καταδικάζεται ο Νεστοριανισμός, που λέει ότι η Παναγία γέννησε τον Χριστό αλλά όχι τον Θεό, οπότε οι δύο φύσεις του Χριστού, ανθρώπινη και θεϊκή, είναι ξεχωριστές
451 Δ' Οικουμενική Σύνοδος Χαλκηδόνα
καταδικάζεται ο Μονοφυσιτισμός ή Ευτυχιανισμός, που λέει ότι η ανθρώπινη φύση του Χριστού απορροφήθηκε από την θεία


Τον 5ο αι, η Κωνσταντινούπολη αρχίζει να φαίνεται πόσο θέλει να αποδείξει ότι μπορεί για 8 αιώνες να είναι η πιο πλούσια πόλη της Ευρώπης. Εκείνη έχει τα καλλιτεχνικά εργαστήρια από τα οποία πηγάζουν οι τάσεις στην τέχνη, και οι εικονοποιοί αυτών καλούνται σε πολλά business trips.

Για τον 5ο αι. όμως, στη Βασιλίδα των Πόλεων δεν σώζεται τίποτα από μνημειακή ζωγραφική, ενώ από αρχιτεκτονική σώζεται μόνο η μοναστηριακή εκκλησία του Αγίου Ιωάννη Στουδίου. Ωστόσο αυτό που ψάχνουμε βρίσκεται στη Ρώμη, στη Νάπολη, στο Μιλάνο, στη Ραβένα, στο Παρέντιο (=Πάρενθος στα αρχαία, πόλη του Poreč σήμερα στην Κροατία), και στη Θεσσαλονίκη.
Υπόψιν: Μετά τον Κων/νο Α', η εξουσία των επισκόπων εξισώνεται με αυτή των ανώτατων αξιωματούχων του κράτους. Επιπλέον, το προσδοκώμενο των αυτοκρατόρων να ανεγείρουν ναούς και να τους εφοδιάζουν, πράξη ομολογίας της θεϊκής πίστης τους αλλά και σεβασμού προς την παράδοση, μετατοπίζεται στο πεδίο της νέας θρησκείας.

Ψηφιδωτά

Το ψηφιδωτό είναι ένα υλικό ιδιαίτερα ανθεκτικό στην υγρασία. Χρησιμοποιήθηκε απ' τους ρωμαίους μετά τον 2ο αι. μ.Χ. σε θέρμες και σε κρήνες. Το ψηφιδωτό λάμπει. Έτσι γίνεται κατάλληλο ώστε να δημιουργήσει την υπερβατική εντύπωση που επιδιώκει η χριστιανική τέχνη. Όσον αφορά την τεχνική, οι ψηφίδες, συνήθως τετράγωνες, τοποθετούνται με κάποια κλίση έτσι ώστε να αντανακλούν το φως, επαυξάνοντας την υπερβατική εντύπωση. Στα γυμνά μέλη και το πρόσωπο χρησιμοποιούνται μικρότερες.


Στο παρεκκλήσι του Αγ. Ακυλίνου, της βασιλικής του Λαυρέντιου στο Μιλάνο, στον τρούλο, κάθεται ένας Χριστός σε θρόνο, γύρω του απόστολοι, και στα πόδια του ένα δοχείο με ειλητάρια. Αυτό φιλοτεχνείται περίπου στα 400. Εικονίζεται σαν Traditio Legis, διαφορετικά Dominus Legem Dat, κατά τον οποίο ένθρονος ή όρθιος, συνοδευόμενος συνήθως από τους απόστολους Πέτρο και Παύλο, παραδίδει κύλινδρο. Αυτός ο τύπος υπάρχει πάνω στην αψίδα του Κωνσταντίνου, που άρχισε να χτίζεται το 313, χωρίς Χριστούς και απόστολους, αλλά όπως το θέμα είχε καθιερωθεί ώστε ο αυτοκράτορας να δείχνεται ως η μόνη πηγή του νόμου. Όπως έγινε και με τον αρχιτεκτονικό τύπο της βασιλικής, που χρησιμοποιήθηκε ως πρότυπο για τους χριστιανικούς ναούς, έτσι εκχριστιανίζεται και ο τύπος του παραδότη του Νόμου.
"the apostles are indeed officials, to whom the whole world is entrusted" έγραψε ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος.^[3] 
Ο Χριστός δεν έχει γένια. Ο κάμπος είναι ολόχρυσος. 

Τον τύπο τον συναντάμε και στη γλυπτή σαρκοφάγο του Junius Bassus:

Ο Junius φαίνεται να βαπτίστηκε λίγο πριν το θάνατό του. Ο οποίος συνέβη αρκετές δεκαετίες πριν, το 359.

Η σαρκοφάγος κλασικίζει, αλλά παράλληλα έχει ίχνη του πρώτου χριστιανικού καλλιτεχνικού λεξιλογίου. 

The iconography of the sarcofagus of Junius Bassus: Neofitus lit ad Deum

https://books.google.gr/books?id=xx4ABAAAQBAJ&pg=PA134&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false

Άλλο ένα μνημείο του Μιλάνου της εποχής: το παρεκλήσι του Αγίου Βίκτωρα, που χτίστηκε τον 4ο, πολύ νωρίτερα δηλαδή απ' το υπόλοιπο σύμπλεγμα όπως είναι σήμερα.

Τα ψηφιδωτά του χρονολογούνται στο β' μισό του 5ου αι.

ΕΙΚΟΝΕΣ

Στον τρούλο απεικονίζεται ο Άγιος Βίκτωρας σε χρυσό φόντο, κρατώντας δύο σταυρούς-χριστογράμματα όπου διαβάζεται ΙΗ ΧΡ: Ιησούς Χριστός.

Επίσης εικονίζονται ο Ματέρνος (Maternus), αρχιεπίσκοπος Μιλάνου, και ο Αμβρόσιος, επίσκοπος Μιλάνου. Και οι δύο σε μπλε φόντο.

~

Απ' τους παλιότερους δημόσιους χώρους της Δύσης όπου μπορούσε κανείς να βαφτιστεί, είναι ο Άγιος Ιωάννης στην Πηγή, San Giovanni in fonte, στη Νάπολη. Κι εκεί βλέπει κανείς ψηφιδωτά του 5ου αι. Ένα απ' τα θέματα που εικονίζονται, είναι το νερό που γίνεται κρασί. Τα υπόλοιπα είναι εδώ.

~

Θεσσαλονίκη

Ουράνια Ιερουσαλήμ, στον τρούλο

Από παλαιότερα ήταν σημαντικό αστικό και πολιτιστικό κέντρο.
(Την εποχή του Γαλερίου είχε οριστεί ως διοικητική πρωτεύουσα.)

Από όταν η Ροτόντα μετατράπηκε στις αρχές του 5ου αι. σε χριστιανικό ναό αφιερωμένο στον Αγ. Γεώργιο έχουμε και την χριστιανική ψηφιδωτή διακόσμηση.

Άλλο ένα ψηφιδωτό που χρονολογείται στο β' μισό του 5ου αι. στη Θεσσαλονίκη βρίσκεται στη Μονή Οσίου Δαυίδ ή Μονή Λατόμου.

Εδώ απεικονίζεται το όραμα του Ιεζεκιήλ.
Ο Χριστός κάθεται μέσα σε πολύχρωμη δόξα που την περιβάλλουν τα σύμβολα των ευαγγελιστών, δηλαδή το μοσχάρι, ο αετός, ο άγγελος και το λιοντάρι, απεικονισμένα πολύ ρεαλιστικά.

~

Ραβένα.
Από το 402 έως το 455 γίνεται πρωτεύουσα του δυτικού ρωμαϊκού κράτους.

            http://whc.unesco.org/en/list/788/documents/%23ABevaluation

Εκλεκτά ψηφιδωτά υπάρχουν στα εξής μνημεία:

Βαπτιστήριο Ορθοδόξων

Το ψηφιδωτό του τρούλου (β' μισό 5ου αι.)

χωρίζεται σε τρεις ζώνες:

α)βάπτιση, σύμβολο κατά του διαβόλου και του θανάτου

β)απόστολοι, κρατώντας στεφάνια(που συμβολίζουν τη νίκη)

γ)αρχιτεκτονήματα με διάφορους συμβολισμούς --             οι τέσσερις θρόνοι θα μπορούσαν να είναι οι θρόνοι των τεσσάρων πατριαρχών, Ρώμης, Κων/πολης, Αντιόχειας, Αλεξάνδρειας.

Επηρεασμένο από την αυτοκρατορική τέχνη

προσπαθεί να εντυπωσιάσει τον θεατή.

Η ψηφιδωτή παλέτα είναι κυρίως μπλε-χρυσό-λευκό, (για έναν καλύτερο υπερβατικό κόσμο!) ενώ δευτερευόντως κόκκινη και πράσινη, δημιουργώντας έτσι μια συνένωση, επαφή ίσως, γης και παραδείσου.

Βαπτιστήριο Αρειανών (για τους αιρετικούς, το έχτισε ο Θεοδώριχος, τέλη 5ου αι.)

Το ψηφιδωτό του τρούλου, μικρότερου καθώς είναι από του β. των Ορθοδόξων,

χωρίζεται σε δύο ζώνες:

α)βάπτιση

β)πομπή αποστόλων προς τον Θρόνο της Ετοιμασίας (σύμβολο Δευτέρας Παρουσίας)

Το μπλε φόντο γίνεται χρυσό. Οι μορφές είναι πιο ιερατικές. Η πτυχολογία σχηματοποιείται.

Άγιος Απολλινάριος ο Νέος. (χτίστηκε επίσης απ' τον Θεοδώριχο, το 490)

Εδώ διαμορφώνονται κάποια καινούργια χαρακτηριστικά:
♥η ανθρώπινη μορφή παίρνει πρωταγωνιστικό ρόλο,
♥και ο περιβάλλων χώρος παύει να αποδίδεται·
♥η παράσταση ζωγραφίζεται σύμφωνα με την φέρουσα επιφάνεια·
♥η διακόσμηση επεκτείνεται και σε δευτερεύουσες επιφάνειες·
♥το μπλε φόντο γίνεται αποκλειστικά χρυσό,
♥κι επιτέλους, εμπλουτίζεται η θεματολογία.

Τα ψηφιδωτά του έγιναν σε δύο φάσεις. Η πρώτη χρονολογείται στα 500-526 και η δεύτερη στα 556-565.
Το κεντρικό κλίτος χωρίζεται σε τρεις ζώνες, οι δυο πάνω της α' φάσης, η κάτω την β'.

α' φάση
πάνω, νότια: δεκατρείς σκηνές από θαύματα του Ιησού ο οποίος απεικονίζεται άμουσος
πάνω, βόρεια: δεκατρείς σκηνές από το Θείο Πάθος, όπου ο Τζίσους έχει μουσάκι για να φαίνεται μεγάλος και ώριμος
ανάμεσα στις σκηνές υπάρχει πάντα ένα επαναλαμβανόμενο σχέδιο, με δυο περιστέρια που κουτσουλάνε τρούλο.

μέση: δεξαέξι μορφές προφητών και πατριαρχών σε κάθε πλευρά, ανάμεσα στα παράθυρα, που κρατάνε ειλητάρια

β' φάση
κάτω: νότιος τοίχος:
22 μορφές θηλυκών μαρτύρων που ξεκινούν απ' το λιμάνι, και ακολουθούν τους τρεις μάγους προς την βρεφοκρατούσα Παναγία (σε θρόνο με πετράδια), την οποία περιβάλλουν τέσσερις άγγελοι

κάτω: βόρειος τοίχος:
26 μορφές αντρικών μαρτύρων που ξεκινούν απ' το παλάτι, που κατευθύνονται προς τον ένθρονο Χριστό, καθοδηγούμενοι απ' τον Άγιο Μαρτίνο, που φοράει τα μαύρα,
που εξίσου συνοδεύεται από φρουρά τεσσάρων αγγέλων.

Χωρικά κι οι δύο πομπές κατευθύνονται προς το ιερό.
Στις κάτω σειρές, οι μάρτυρες δεν έχουν καμία προσωπική έκφραση, οι κινήσεις τους είναι ομοιόμορφες, πράγμα που πιθανότατα θέλει να υποβάλλει την ιδέα της ισότητα των πιστών προς το θεό.
Οι λευκές ψηφίδες είναι από μάρμαρο!
(γενικά κάποιος τα 'χει σκάσει πολύ καλά εδώ πέρα)
Στο PALATIVM φαίνονται τα χεράκια στους κίονες απ' την προηγούμενη φάση της ψηφοθέτησης.

Όλες οι εικόνες των φηφιδωτών είναι ωραία συγκεντρωμένες με κάποιες πληροφορίες εδώ:
http://www.bluffton.edu/homepages/facstaff/sullivanm/italy/ravenna/santapollinare/nuovo.html

Άγιος Απολλινάριος στην Κλάσση (το λιμάνι της Ραβένας) (χτίζεται το 532~, επί της βασιλείας του Αθαλάριχου)

(Η λέξη classe προέρχεται απ' τη λατινική classis, που σημαίνει στόλος, και αποκεί έρχεται: english - classe, español, français - classe κλπ. με ίδιο νόημα, δηλαδή τάξη, κάστα.)

Το εδώ ψηφιδωτό στην κόγχη του ιερού χρονολογείται το 549~.

Ο Χριστός αντικαθίσταται από ένα τον Σταυρό, και οι απόστολοι από τα δώδεκα προβατάκια γύρω απ' τον Απολλινάριο που στέκεται δεόμενος. Στο κέντρο του σταυρού διακρίνεται το κεφαλάκι του Χριστού. Πάνω απ' τον σταυρό φυτρώνει ένα χέρι, το οποίο ανήκει στο θεό, και ζωγραφίζεται έτσι σκέτο επειδή απαγορεύεται ολόκληρος ο θεός. Πλέον, μόνο στον δυτικό χριστιανισμό θεωρείται αποδεκτή η απεικόνισή του.) Η σύνθεση είναι πιο αυστηρή απ' ότι στον άλλο ναό του Απολλινάριου στη Ραβένα. Πολύ έκδηλο είναι πως δεν υπάρχει πρόθεση να αποδοθεί η φύση. Δίπλα στο σταυρό πετάγονται ανάμεσα από ψεύτικα συννεφάκια ο προφήτης Ηλίας (με τα μούσια) κι ο προφήτης Μωυσής. Τα συννεφάκια δεν έχουν βούληση παρόλο που πάνε κάθετα και οριζόντια, αυτό συμβαίνει γιατί υποτάσσονται στις ανάγκες της σύνθεσης.

Πιο πάνω εικονίζεται ο Χριστός μέσα σε μετάλλιο και τα τέσσερα ζώα της Αποκάλυψης.

Άγιος Βιτάλιος στη Ραβένα. (χτίστηκε κι αυτός την ίδια περίοδο, είτε επί Αθαλάριχου είτε επί διαδόχου του Θεοδάτου, και τελείωσε επί Ιουστινιανού (527-565), από τον επιλεγμένο του επίσκοπο Μαξιμινιανό)

Ψηφιδωτή διακόσμηση υπάρχει μόνο στο ιερό βήμα στα ανατολικά, και στο κεντρικό κλίτος. Δεν υπάρχει ίχνος χωρίς διακόσμηση. Μέσα σ' ένα μετάλλιο που το κρατάνε τέσσερις άγγελοι εικονίζεται ο Αμνός του Θεού. Οι άγγελοι πατάνε σε γαλάζιες σφαίρες-ουρανούς-κόσμους. Τα παγόνια στα οποία τελειώνουν οι 'ακτίνες' πατάνε επίσης σε γαλάζιες σφαίρες.

Στην είσοδο της αψίδας ο Χριστός εικονίζεται με γένια μέσα στο μετάλλιο, και στα διπλανά οι δώδεκα απόστολοι, ενώ στα χαμηλότερα σημεία του τόξου οι Άγιοι Προτάσιος και Γερβάσιος.

Στο εσωτερικό της αψίδας εικονίζεται πάλι ο Χριστός, νέος, χωρίς μούσια, καθισμένος σε γαλάζια σφαίρα, κρατώντας το βιβλίο της Αποκάλυψης, επτασφράγιστο, και με τ' άλλο χέρι προσφέρει ένα στέμμα στον Αγ. Βιτάλιο. Απέναντι ο Εκκλήσιος, που χορήγησε το αρχιτεκτόνημα, κρατάει την εκκλησία και την παραδίδει στον άγγελο.

Αριστερά, στους μακρόστενους τοίχους που αφήνονται από το άνοιγμα του υπερώου, εικονίζονται δυο μορφές (προφήτες -- έχουν εξατομικευμένα χαρακτηριστικά), στων οποίων τα βιβλία αναγράφεται Secundum Iohannes και Secundum Luca.

Πιο κάτω και κεντρικά άγγελοι κρατάνε σταυρό, στον οποίο κρέμονται αντίβαρα, τα οποία νομίζω είναι άγκυρες (;), έτσι που μοιάζει με ζυγαριά. 

Δεξιά δίπλα στην επιφάνεια με την οποία μοιράζονται το μπλε φόντο, ο Μωυσής παραλαμβάνει το Νόμο στο όρος Σινά, κι αριστερά ο προφήτης Ιερεμίας με ειλητάριο.

Κεντρικά κάτω η Θυσία του Αβραάμ μαζί με τη φιλοξενία που πρόσφερε στους τρεις αγγέλους, μάλλον κάτω από μια ελιά. Επαναλαμβάνεται το θέμα του χεριού του Θεού, που ξεπροβάλλει από έναν ουρανό που έχει ανοίξει. Χρυσό χρησιμοποιείται στα φωτοστέφανα, αλλά και στο σταυρό, ενώ μόνο τα φωτοστέφανα των αγγέλων που κρατούν το μετάλλιο του σταυρού είναι γαλάζια.

Στον απέναντι τοίχο, στο αντίστοιχο σημείο της απέναντι βιβλικής παράστασης εικονίζεται η Θυσία του Άβελ και του Μελχισεδέκ, για τους οποίους υπάρχουν επιγραφές.

Αντίστοιχα πάλι: Ο Μωυσής και ο προφήτης Ησαΐας με βιβλίο. Μορφή και άγγελος, και προφήτης Ησαΐας.

ψηφιδωτά Ιουστινιανού και Θεοδώρας*

αρχιεπισκοπικό παρεκκλήσιο Ραβένα ~500
Ο Χριστός επί λέοντος και βασιλίσκου, με πολεμική στολή. ⇒
Στην επιγραφή του ψηφιδωτού διαβάζεται ego sum via, veritas et vita, δηλαδή εγώ είμαι η οδός, η αλήθεια και η ζωή (Ιωάννης 14:6)


Santa Pudenziana στη Ρώμη (χτίστηκε το επί πάπα Ιννοκέντιου Α' (401-417)
Στην αψίδα του ιερού εικονίζεται ο Χριστός ένθρονος με μούσι, λέων και βους σ' έναν γαλάζιο ουρανό με πολύχρωμα σύννεφα, η Ιερουσαλήμ και ο σταυρός του Γολγοθά, δυο άγγελοι κλπ κλπ. Στην επιγραφή: Dominus conservator ecclesiae Pudentianae. Η αισθητική είναι ελληνιστική.
https://en.wikipedia.org/wiki/Santa_Pudenziana#/media/File:Apsis_mosaic,_Santa_Pudenziana,_Rome_photo_Sixtus_enhanced_TTaylor.jpg


Santa Maria Maggiore (χορηγήθηκε από τον Σίξτο Γ' που ήταν πάπας στα 432-440,                                                     σε περίοδο που η Ρώμη λεηλατείται από Αλάριχο)



♥44 παραστάσεις στο κεντρικό κλίτος
-θέματα απ' την Παλαιά Διαθήκη
-οι μορφές πλάθονται με φως και σκιά, σπάνια ορίζεται το περίγραμμα
                             ↪

♥παραστάσεις στο θριαμβικό τόξο

-θέματα: παιδική ηλικία Χριστού, Ευαγγελισμός Παναγίας (πάνω παράσταση πρώτης εικόνας), σφαγή νηπίων

-παραστάσεις διαφορετικές αισθητικά από κεντρικού κλίτους, πιο γραμμικές

                      ⇣

Άγιος Κοσμάς και Δαμιανός Ρώμης (μεταβλήθηκε σε εκκλησία στο α' μισό του 5ου αι.)

                    ↫
το μωσαϊκό χρονολογείται περίπου το 530 (χρονολογία θανάτου του Φέλιξ Δ'.)
Τέρμα αριστερά ο πάπας Φέλιξ Δ' προσφέρει ένα ομοίωμα της εκκλησίας στο Χριστό.












Παρέντιο
ευφρασιανή βασιλική (μέσα 6ου αι.)

μονή Αγ. Αικατερίνης στο Σινά

Και αφήνοντας λίγο τα ψηφιδωτά, έχουμε αυτήν την εγκαυστική εικόνα. Χρονολογείται στο α' μισό του 6ου αι. Εικονίζεται ο Χριστός Παντοκράτωρ, επηρεασμένος αισθητικά από τα νεκρικά πορτρέτα του Φαγιούμ. Η δεξιά πλευρά του προσώπου διαφέρει απ' την αριστερή, ίσως για να τονιστεί η διττή φύση του θεανθρώπου.




~

quiz: https://www.khanacademy.org/humanities/medieval-world/early-christian1/a/early-christianity-an-introduction

~

αυτοκράτορες του 5ου στη Δύση
Όσο κρατάει για το δυτικό μέρος της αυτοκρατορίας ο πέμπτος αιώνας, χαρακτηρίζεται από αστάθεια εσωτερικά και εξωτερικά, μια σειρά από διακοσμητικούς αυτοκράτορες, και την πραγματική εξουσία στα χέρια της στρατιωτικής δύναμης.



Το 423, στη Δύση, αφότου πεθαίνει ο Ονώριος, άτοκος, για δυο χρόνια αυτοκράτορας στέφεται ο Ιωάννης, ο οποίος έχει ανεκτική πολιτική προς τις χριστιανικές αιρέσεις.
Επειδή δεν αποτελεί μέλος του οίκου των Θεοδόσιων, και ως εκ τούτου δεν αναγνωρίζεται το αξίωμά του, ο γιος του Αρκάδιου Θεοδόσιος Β', αυτοκράτορας στην Ανατολή, θα επιχειρήσει να τον εκθρονίσει και να τον αντικαταστήσει με τον ξάδερφό του Βαλεντινιανό.

Βαλεντινιανός Γ' (425-455)

Η δυτική αυτοκρατορία κατακρεουργείται. Η Σικελία πέφτει στα χέρια των Βανδάλων, όπως και η αφρικανική επαρχία. Ωστόσο, τo 451 οι Ούννοι ηττούνται στη Μάχη των Καταλαυνικών πεδίων. Στρατηγός των Ρωμαίων ήταν ο Φλάβιος Αέτιος. 

Πετρόνιος Μάξιμος (455)

Άβιτος (455-456)

ανακυρήχθηκε αυτοκράτορας από τους Βησιγότθους

Μαϊοριανός (457-461)

στέφεται αυτοκράτορας από τον Ρικίμερο, ο οποίος ασκεί πραγματικά την εξουσία μέσω της θέσης του ως magister militum (456-472)

Λίβιος Σέβερος (461-465)

Ανθέμιος (465-472) 

Ολύβριος (472)
η Ανικία Ιουλιάνα, κόρη αυτού και της Πλακιδίας Βαλεντινιάνας, ήταν ιδιαίτερα φιλότεχνη.
Απεικονίζεται σ' ένα εικονογραφημένο χειρόγραφο φέρον τον τίτλο Περί ύλης ιατρικής, του Διοσκουρίδη. Το συγκεκριμένο πορτρέτο αποτελεί το πρώτο πορτρέτο χορηγού πάνω σε χειρόγραφο. Έχτισε βασιλική αφιερωμένη στον άγιο Πολύευκτο στην Κων/πολη.

Γλυκέριος (473-474) μαζί με τον Ολύβριο, δεν αναγνωρίζονται αυτοκράτορες από την ανατολή

Ιούλιος Νέπως (474-475) Δολοφονείται.
Ρωμύλος Αύγουστος --Αυγουστύλος, υποτιμητικά (475-476)
στέφεται Αύγουστος από τον πατέρα του Ορέστη --τον οποίο είχε ανεβάσει στο αξίωμα του magister militum ο Νέπως-- και εκθρονίζεται από τον Οδόακρο το 476.
Τυπικά, σ' αυτό το σημείο πέφτει η ρωμαϊκή αυτοκρατορία και ξεκινά ο Μεσαίωνας στην Ευρώπη.

~

αυτοκράτορες του 5ου στην Ανατολή.

Το 402 ο μόνος γιος του Αρκάδιου Θεοδόσιος Β' παίρνει τον τίτλο του Αυγούστου, τότε 2 χρονών. Όταν πεθαίνει ο πατέρας του το 408, την εξουσία ασκεί μαζί με τον praetorian prefect Ανθέμιο. Γενικά, διοικεί έως το 450, στην ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία.
Επεκτείνει τα τείχη της Πόλης, τμήμα των οποίων σώζεται:
Ιδρύει το Πανδιδακτήριο στην Κωνσταντινούπολη, εκπαιδευτικό ίδρυμα που μοιάζει με το σημερινό πανεπιστήμιο. Τα μαθήματα διδάσκονταν εξίσου στα ελληνικά και στα λατινικά. Η λειτουργία του ταράχτηκε κατά την περίοδο της Εικονομαχίας και κατά την λατινική κατάληψη της πόλης, όμως, οριστικά, "διακόπηκε" μόνο με την επέλαση των Οθωμανών, οπότε και άλλαξε χέρια. Ο πρόδρομος του σημερινού πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης θεωρείται αυτό που ίδρυσε τότε ο Μοχάμεντ ο Πορθητής στη θέση του Πανδιδακτηρίου.
Επί της βασιλείας του συγκαλούνται η Γ' και Δ' οικουμενικές σύνοδοι που αποσκοπούν να πατάξουν τις αιρέσεις του Ευτυχιανισμού και Νεστοριανισμού.

Γυρνώντας λίγο πίσω, περί τα 414, είχε τιτλοφορηθεί Αυγούστα επίσης η Πουλχερία, κόρη του Θεοδόσιου Β' και αδερφή του Αρκάδιου. Στην πραγματικότητα εκείνη ασκούσε την εξουσία, και δική της πρωτοβουλία ήταν το Πανδιδακτήριο. Παντρεύτηκε τον Μαρκιανό το 450, ώστε η αυτοκρατορία να αποκτήσει αρσενικό αυτοκράτορα, καθώς δεν έγκρινε η ρωμαϊκή γερουσία μια γυναίκα να κυβερνά μόνη. Ο Marcian δεν είχε αυτοκρατορική ή αριστοκρατική καταγωγή όπως οι προκάτοχοι, ωστόσο ήταν Ρωμαίος πολίτης και μέλος της γερουσίας. Η Πουλχερία είχε πάρει πάρει όρκο παρθενίας, και φαίνεται να τον τήρησε, εφόσον μόνη κόρη του Μαρκιανού είναι η Μαρκία Ευφημία, από προηγούμενη γυναίκα --αγνοείται ποια είναι. Το 453 πεθαίνει. O Μαρκιανός διοικεί έως το 457, οπότε τελειώνει η δυναστεία των Θεοδόσιων.

~

Τότε, παίρνει την εξουσία ο Λέων ο Α' ο Θρᾷξ, έως το 474. Αρχίζει η δυναστεία των Λεόντων, που κρατάει μέχρι το 517.

Αναφορά στους Λέοντες:

Λέων Β' ο Μικρός

Φλάβιος Ζήνων 474-475

Φλάβιος Βασιλίσκος 475-476

Αναστάσιος Α' ο Δίκορος

Μια αναφορά στις επόμενες δυναστείες:
Ιουστινιάνεια 517-602
Φωκάς 602-610
Ηράκλεια 610-695
Αναρχία 695-717
Ισαύρων 717-802
Νικηφόρων 802-813
Λέων Ε' ο Αρμένιος 813-820
Αμορίων 820-867

Μακεδόνων 867-1056
Μιχαήλ ΣΤ' 1056-1057
Ισαάκιος Α' Κομνηνού 1057-1059
Δουκών 1059-1081
Κομνηνών 1081-1185
Αγγέλων 1185-1204
1204 = Δ' Σταυροφορία, η Κων/πολη είναι λατινοκρατούμενη έως το 1261
αυτοκράτορες είναι η δυναστεία των Λασκαριδών
Παλαιολόγων 1261-1453